آیت الله شاه آبادی، استاد عرفان حضرت امام خمینی(س)، در کتاب گرانقدر خویش، شذرات المعارف  ، با استفاده از آیات و روایات به توضیح یک حدیث قدسی پرداخته اند. در این روایت نبوی، حق تعالی فرموده است:
«کنت کنزاً مخفیاً فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لکی أعرف؛  من گنج پنهان بودم. دوست داشتم که آشکار شوم. پس خلق را آفریدم تا شناخته شوم.» ¹
ایشان در تبیین ویژگی «مخفی» بودن این کنز می نگارد: «حق متعال از جهت وحدت و دوری از کثرت، مخفی است و آنچه باعث شد این گنج نهفته تجلی نماید، حب ذات به شناخته شدن در آینه وجود بود و مقصود اصلی حق نیز، استظهار یا اظهار کمال و جمال خود بوده است.»
مرحوم شاه آبادی(س) در ادامه تبیین این روایت شریف می فرماید: «کنت کنزاً مخفیاً، بیانگر علم حق است به دارایی ذاتی و اسمایی خود، و فأحببت أن أعرف، نشانگر حب ذات است به ظاهر ساختن کمالات خویش، و فخلقت الخلق لکی أعرف، دلالت بر ثنای حق می کند بر دارایی خود که این ثنا، همان عطا و فیض و ظهور و اظهار کمالات خویش است و این، معنای شکرگذاری حق است.»

گفتگو در این مبحث :

خود این حدیث که از گنج میگه،‌ از زیباترین و ارزشمندترین گنج هاییه که توی معارف اسلامی می درخشه:

1- خدا می فرماید که: من گنج پنهان بودم (یعنی قبل از اینکه مخلوقی خلق کنم کسی نبود که منو بشناسه تا ارزشم کشف بشه) پس دوست داشتم که ظاهر بشم و کشف بشم، پس دست به خلقت خلق زدم تا شناخته بشم.

2- هنوز هم ذات این گنج کشف نشده و نخواهد شد، اما صفاتش در آینه مخلوقاتش نمایان شده و خدا هم دوست داشته که از این راه (که تنها راه شناخته شدن هست) زیباییهای خودش رو نمایان کنه

3- یکی از صفات خدا این است که «شاکر» است، یعنی علاوه بر اینکه «مشکور» هست و دیگران او رو شکر می کنند خودش هم شکرگزار است، شکرگزار بندگانش؟ البته این هم هست،‌ اما بزرگترین شکرگزاری اش در مورد وجود خودش هست. 
شکر یعنی تقدیر از یک ارزش و یک گنج، و خدا با نمایان کردن خود، بزرگترین شکر را از ذات خودش (گنج) داشته است.

4- حالا میرسیم به قسمت حب و عشقش
چقدر خدا با همه فرق می کنه، هر چیز جز خدا نباید عاشق خودش باشه، اما خدا فقط عاشق خودشه و چون عاشق خودش هست عاشق بنده های خودش هم هست که آینه او هستند و هر چی بیشتر آینه صفات جمال و کمال او باشند بیشتر دوستشون خواهد داشت.
حالا اینکه چرا باید خدا عاشق خودش باشه و خدا متکبر باشه اما بقیه نباید باشند چرا خودش رو استثنا کرده:

علتش اینه که تکبر جایی بده که واقعا بزرگ نباشی، وقتی آدم در مقابل خدا هیچ هست،‌ و همه چیزش از او هست تکبر در مورد آدم ناپسند هست. اما در مورد خدا تکبر دقیقا به جاست و او جبار متکبر است. یعنی خودش رو بزرگ می شماره و به حقیقت بزرگ هم هست و عاشق خودش هست و به حقیقت معشوقی بالاتر از خودش هم نیست.

5- بازم در مورد قسمت حبش
دو مؤمن واقعی همدیگه رو دوست دارند، اما این حب ذاتی نیست و برمی گرده به حب خدا،‌ چون اگه اون منشأ خوبی رو دنبال کنیم از خداست. خدا که ما مخلوقات رو دوست داره،‌ بازم حب ذاتی نیست. یعنی بخاطر خودمون دوستمون نداره،‌ بلکه بخاطر اینه که آینه او هستیم و همه عالم تجلی خداست.
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست
پس همه دوست داشتنها در اصل دوست داشتن خداست. معشوق عاشق خودشه و ما هم عاشق این معشوق. و بخاطر همین توی عرفان الهی میگن معشوق و عاشق یکی هستند در اصل.

6- بین مخلوق و خالق فرق از زمین تا آسمان هست. اما مخلوقات خدا همگی صفات خالق رو به ارث برده اند و محاله که خالقی خلقتی بکنه و خلقتش با خودش متفاوت باشه. اما اینکه چقدر ارث برده اند و چقدر شبیه خدا هستند متفاوته. انسان نزدیکترین و شبیه ترین مخلوق به خداست از هر حیث.
اونی که آخرین برداشت های من بوده و باز هم نیاز به تکمیل داره اینه که:
بخاطر همین شباهته که ما آدمها دوست داریم عین خدا باشیم و بتونیم خودمون خلق کنیم و بتونیم خودمون پادشاهی کنیم و همه چیز رو بدونیم و همه قدرتی رو داشته باشیم و همه کاره باشیم. این بی جهت نیست، چون خدا ما رو شبیه به خودش خلق کرده. این توی خون و فطرت ماست. خدایی کردن. اما برای اینکه خدایی کنیم راه خدایی شو باید دنبال کنیم تا به این خواسته برسیم. و اون هم همون بندگیه. خدا برای اینکه حقیقت بندگی رو (راه درست رسیدن به خدا رو) به ما نشون بده، عقل و عشق بهمون داده که این دو تا باعث میشه که از راهش به این خواسته فطرتمون برسیم.

  راه عقل:
من دوست دارم تمام دنیا مال من باشه و از هر حیث قوی و موفق باشم. اما عقل به من میگه که من منشأ اینها نیستم. عقل من می بینه که چقدر ضعیفم. و چقدر هیچ کاره ام. می بینه که چقدر محاط (احاطه شده به وسیله قدرت های دیگه) هستم. من در واقع تحت یک قدرت مافوقی قرار دارم که از هر حیث که نگاه بکنم از من برتره: علمش، قدرتش، حکمتش، زیباییش، عظمتش، بزرگیش، صفات خوبش و حتی مهربانی و دلرحمیش. پس اونه که شایسته این مقامه، پس اون باید حکومت کنه و اون باید پادشاهی کنه و همه عالم هم در دست او باید باشه. من نمی تونم از تحت سیطره این خدا خارج بشم. پس اگه قدرت و علم و ... میخواهم همه اینها رو باید از خودش بگیرم و اتفاقا خودش گفته که از من بخواهید. دستورات من رو اجرا کنید تا بی نیازتون کنم، تا تواناتون کنم، تا از علمم به شما بدهم. مرا بندگی کن تا پادشاهت کنم.

راه عشق:
انسان عاشق کمال هست، کمال یعنی بی نهایت بودن از هر حیث. ما از چیزهای محدود خوشمون نمیاد هر چقدر هم زیاد باشه قانع نمیشیم. طبیعتمون را اینطوری خلق کرده خدای حکیم، که جز بی نهایت ما رو ارضا نمی کنه. پس وقتی به خودمون نگاه می کنیم، عمرمون محدوده،‌ جوانی مون ابدی نیست، ارضا نمیشیم. زیبایی مون بی نهایت نیست. بازم ارضا نمیشیم. به یک گل نگاه می کنیم خیلی قشنگه اما ارضامون نمی کنه چون از هر حیث دوست داریم زیبا باشه بی نهایت زیبا. دنبال یک گمشده هستیم که همه صفاتش نامحدود باشه. هم عمرش بی پایان باشه،‌ هم زیباییش بی حد و حصر باشه که هر چقدر بهش نظر کنیم سیر نشیم. هم محبتش بی انتها باشه. هم قدرمون رو بی نهایت بدونه. هم همه چیزو بدونه. هم قدرتش تمام نشدنی باشه. هم وجودش بی انتها باشه. اون فقط ما رو ارضا می کنه و با رسیدن به اوست که دیگه چیزی دیگه نمیخواهیم و اون خداست. و راه رسیدنش رو بهمون یاد داده:

فمن کان یرجوا لقاء ربّه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعبادة ربّه احداً ²

پس هر کس که امید و آرزو دارد که خدایش را ملاقات کند،‌ راهش این است که عمل صالح انجام دهد و در پرستش و بندگی خدایش هیچ شریکی راه ندهد.

و خدا عزیزترین وجود دنیاست که عزتش اونقدر زیاده که انتها نداره، جانم بفدای این خدای با عزت!

یا أیها الانسان إنک کادح الی ربک کدحاً فملاقیه ³
ای انسان! حقیقتا تو تلاش می کنی که به پروردگارت نائل شوی پس (مژده که) او را ملاقات خواهی کرد.
ترجمه آیت الله مشکینی:
ای انسان، بی‏تردید تو به سوی (دیدار جمال و جلال و ثواب و عقاب) پروردگارت با تلاشی سخت (به سیر تکوینی و طبیعی) رهسپاری، پس او را دیدار خواهی کرد

پاورقی:
_____________________________________

1- بحارالأنوار ج 84 ص 20

2-  آیه آخر سوره کهف

3- سوره انشقاق / 6